Hiện nay đất nước ta đang có được sự phát triển về mọi mặt của các lĩnh vực kinh tế, văn hoá, xã hội. Đi cùng xu hướng phát triển của đất nước, ngành trắc địa bản đồ cũng đã và đang có những bước phát triển vượt bậc, với sự cải tiến phương thức làm việc, tiếp cận công nghệ mới, đặc biệt là sự ra đời của hàng loạt các loại thiết bị đo đạc trắc địa có độ chính xác cao hơn, hiện đại hơn, góp phần tăng năng suất lao động và giảm thiểu nhân lực. Vậy đo đạc trắc địa là gì? Có những loại thiết bị đo đạc nào. THC sẽ cho các bạn cái nhìn tổng quan nhất về thiết bị đo đạc thông qua bài viết này.
I. Đo đạc trắc địa là gì?
1. Khái niệm đo đạc trắc địa
Đo đạc trắc địa hay còn gọi là trắc đạc, trắc địa là một ngành khoa học về Trái Đất, cụ thể là đo đạc và xử lý số liệu đo đạc địa hình và địa vật nằm trên bề mặt Trái Đất nhằm vẽ lên mặt phẳng giấy hay còn gọi là bản đồ. Trắc địa là đo đạc vị trí tọa độ và độ cao, hình dạng, kích thước, phương hướng của địa hình mặt đất và địa vật nằm trên mặt đất.
2. Phân loại đo đạc trắc địa
Trong lĩnh vực đo đạc trắc địa gồm có những chuyên ngành chính như sau:
2.1. Trắc địa bản đồ (surveying and maping)
Trắc địa – Bản đồ bao gồm Khoa học và công nghệ về việc thu thập, phân tích và biễu diễn các thông tin không gian (dựa trên Trái đất). Nó bao gồm những ứng dụng thú vị như định vị vệ tinh, viễn thám, trắc địa, địa chính và hệ thông tin địa lý. Kỹ thuật Trắc địa – Bản đồ là một trong những ngành khoa học thông tin phát triển nhanh nhất ở Việt Nam và khắp thế giới.
2.2. Trắc địa công trình
Khảo sát thiết kế công trình, triển khai bản vẽ thiết kế của công trình ra thực địa set out, phục vụ thi công và giám sát thi công xây dựng công trình đúng bản vẽ thiết kế, quan trắc chuyển dịch và biến dạng của các công trình và nền móng công trình trong toàn bộ tuổi đời của công trình. Công cụ đo chủ yếu bằng các loại máy đo đạc: máy kinh vĩ, máy thủy bình, máy dọi laser, máy toàn đạc điện tử, máy định vị GPS…và các máy laser scan thế hệ mới giúp quét và ghi nhận lại toàn bộ hiện trạng các công trình.
2.3. Trắc địa mỏ (mining geodesy)
Trắc địa, mỏ là ngành nghề liên quan đến kỹ thuật đo đạc, phân tích quy luật và thu thập các thông tin về đặc điểm vật lý của môi trường xây dựng, quặng mỏ và trái đất…
2.4. Trắc địa cao cấp (higher geodesy)
Trắc địa cao cấp là một lĩnh vực khoa học về Trái đất, có nhiệm vụ nghiên cứu hình dạng, xác định kích thước và thế trọng trường của Trái đất cùng sự thay đổi của chúng theo thời gian. …
2.5. Viễn thám (remote sensing)
Đây là phân ngành trắc địa đo vẽ từ ảnh hàng không (máy bay,…) sau quá trình bay chụp, bằng tàu biển (đo vẽ thềm lục địa, đáy đại dương,…). Công cụ đo có thể bằng: máy ảnh, thiết bị siêu âm, ra đa vô tuyến điện,…
2.6. Trắc địa ảnh (photogrammetry)
Là lĩnh vực nghiên cứu việc xây dựng bản đồ bằng ảnh máy bay, ảnh mặt đất, ảnh vệ tinh, dùng ảnh thay thế cho các phương pháp truyền thống để xây dựng các loại bản đồ chuyên để phục vụ công tác quản lý đất đai.
2.7. Định vị vệ tinh (GPS)
Định vị địa vật và đo vẽ địa hình bằng vệ tinh địa tĩnh (là loại viễn thám đặc biệt)
2.8. Hệ thống thông tin địa lý (GIS)
Là hệ thống thông tin giúp đo đạc và thu thập dữ liệu về trắc địa không gian và phi không gian, được ứng dụng nhiều trong mọi lĩnh vực như: An ninh – quốc phòng, tài nguyên môi trường, nông – lâm nghiệp, theo dõi biến đổi khí hậu, quản lý sinh khối rừng…
2.9. Trắc địa biển
Là lĩnh vực dựa vào các thiết bị đo chuyên dụng như máy đo sâu… để tiến hành thành lập các loại bản đồ địa hình như bản đồ địa hình đáy biển, bản đồ hàng hải, bản đồ tài nguyên biển…
Để có thể tăng hiệu quả lao động, cũng như tăng cường độ chính xác, đảm bảo đúng quy chuẩn, quy phạm thì việc sử dụng các thiết bị đo đạc chuyên dụng là rất cần thiết. Vậy có những loại thiết bị đo đạc trắc địa cơ bản nào, chúng ta sẽ tìm hiểu sau đây.
II. Thiết bị đo đạc trắc địa
1. Thiết bị đo đạc trắc địa là gì?
Thiết bị đo đạc trắc địa là các loại máy móc chuyên dụng trong công tác đo đạc, xử lý số liệu để phục vụ mục đích biên tập và thành lập bản đồ các loại.
2. Một số thiết bị đo đạc phổ biến
Những loại thiết bị dùng cho công tác đo trắc địa rất nhiều và tùy từng chuyên ngành trắc địa riêng, mà người ta có những loại máy chuyên biệt phù hợp với đặc thù của ngành đó.
Có thể kể tên một số thiết bị đo đạc trắc địa được sử dụng phổ biến, trong nhiều lĩnh vực đo đạc như:
2.1. Máy định vị vệ tinh GPS 2 tần số
Máy GPS 2 tần số là loại máy có thể nhận hai tín hiệu ở hai tần số khác nhau từ một vệ tinh.
2.2. Máy toàn đạc điện tử
Máy toàn đạc điện tử là thiết bị quang học điện tử đo xa được sử dụng thông dụng trong những nghành đo đạc điều tra địa hình và những công tác làm việc trắc địa trên khu công trình thiết kế và xây dựng.
2.3. Máy thuỷ bình
Máy thuỷ bình là máy đo trắc địa vốn để đo cạnh, đo góc, đo cao độ trong đo đạc điều tra tính toán khối lượng đào đắp công trình kiến thiết xây dựng. Máy thủy bình là loại các loại thiết bị thường được dùng trong điều tra thực địa xây dựng.
2.4. Máy cân bằng laser
Máy cân bằng laser là loại thiết bị sử dụng các chùm tia Laser chiếu theo các phương ngang, dọc vuông góc với nhau để xác lập các điểm cân bằng đường thẳng, đường ngang vuông góc với tác dụng đúng chuẩn mực nhất.
2.5. Máy đo khoảng cách laser
Máy đo khoảng cách laser là dòng máy trắc địa chuyên được dùng để đo độ dài, đo khoảng cách đa năng hoạt động dựa vào nguyên lý phản xạ của tia Laser.
2.6. Máy GPS cầm tay
Máy GPS cầm tay là thiết bị chỉ cần 1 chiếc máy để vừa thu vừa phát tín hiệu để phát hiện vị trí. Thiết bị nhỏ gọn nhưng không đạt độ chính xác cao được như máy định vị RTK
2.7. Máy kinh vĩ
Để đo góc ngang và góc mặt của khoảng trống không gian đo. Khoảng cách độ cao trong công tác làm việc trắc địa, hay sử dụng trong ngành thiết kế xây dựng để hỗ trợ xây dựng nhanh và đúng chuẩn mực. Máy kinh vĩ là một loại máy đo đạc địa chính căn bản nhất.
